Zagadki ultrasonograficzne - program edukacyjny na płycie CD-ROM

Od autora::
Imponująco szybki rozwój sonografii od 1983 r., od kiedy poważnie zająłem się tą techniką obrazową, był dla mnie na tyle inspirujący, że przyczynił się do zwrócenia uwagi na zdynamizowany model badania USG. Powtórzę starą prawdę, że sonografia jest najprostszą, nieinwazyjną i najtańszą z metod wizualizacji i posiada jeszcze jedną wyjątkową zdolność - prezentowanie obrazu w czasie rzeczywistym, o czym wielu lekarzy zapomniało. Trzeba umieć to wykorzystać, stosując badania w różnych ułożeniach i pozycjach ciała, przy kaszlu głębokim i płytkim, zatrzymanym oddechu, przy próbie Valsalvy i stopniowanym ucisku głowicą - zabiegi nierzadko ze sobą kojarzone. Te proste testy pozwalają na::
1) poprawę warunków obrazowania:: trzustkę i w niej umiejscawiane zmiany często daje się uwidocznić jedynie w pozycji stojącej, niekiedy osiągając spodziewany efekt dopiero przy silnym ucisku powłok brzusznych głowicą trzymaną oburącz. W podobnych warunkach niekiedy lepiej widzimy żyłę główną, ilość zalegającej treści płynnej w żołądku, a także narządy miąższowe przy wysoko ustawionej przeponie, ruch mięśni pozwala odróżnić ścięgno od nerwu itd.
2) wykazanie zmian patologicznych, np.:: zwiększonej ruchomości narządów miąższowych, ujawnienie kamicy w dużym pęcherzyku żółciowym i różnicowanie na podstawie ruchomości z rzadko spotykanymi uwapnionymi polipami; podobnie sytuacja wygląda w pęcherzu moczowym, gdzie uwapnione małe guzy naśladują kamienie itd.
Za szczególnie przydatny w badaniu USG uważam ucisk głowicą, znajdujący szerokie zastosowanie w diagnostyce wielu schorzeń przewodu pokarmowego, żył, sutka itd., jako rzeczywiste narzędzie przedłużające rękę badającego. Innym elementem wspierającym prawidłowe rozpoznanie jest gaz, powszechnie omijany i niedoceniany przez zajmujących się sonografią. Umiejętność jego wykrywania, określenia wielkości i lokalizacji może dać wiele ważnych wskazówek diagnostycznych. Nie należy też odrzucać wyzwania, jakie stawia przed nami układ szkieletowy. Obce i własne doświadczenia dowodzą dużej wartości badania USG w obrazowaniu zmian położonych powierzchownie w kościach. Ciekawą strukturą akustyczną jest również tkanka tłuszczowa, której wygląd może być krańcowo różny. Mało znaną dziedziną nauki o sonografii są artefakty, występujące masowo w tej technice obrazowania, a ich nieznajomość może decydować o popełnionej pomyłce. Wszystkie wyżej wymienione zagadnienia zostały wyeksponowane w poszczególnych zagadkach, aby przybliżyć Czytelnikowi te marginalnie traktowane przez piśmiennictwo zakręty diagnostyki USG. Niniejszy program multimedialny stanowi nietypowe źródło wiedzy o praktycznych aspektach dziedziny obrazowej, którą uprawia największa liczba lekarzy o różnych specjalnościach, odczuwających niedosyt informacji o najtrudniejszych do eksploracji za pomocą USG ośrodkach:: gazu, tkanki kostnej i tłuszczowej. Układ zagadek - obraz kliniczny, obraz USG, rozpoznanie, omówienie, piśmiennictwo - jest uzasadniony prawidłowością myślenia i postępowania lekarskiego. Obraz kliniczny uważam za klucz umożliwiający wstęp do USG. Niektórzy twierdzą, że na podstawie prawidłowo zebranego wywiadu rozpoznanie choroby jest możliwe aż u 80% chorych. Baczny lekarz może dostrzec, jak często dane kliniczne są nietypowe, a przebieg choroby skąpoobjawowy lub jak niski poziom wyszkolenia ogólnego reprezentują niektórzy z nas.
Mając na względzie korzyści wynikające z procesu samokształcenia, wypada podpowiedzieć Czytelnikowi, by każdą zagadkę starał się uważnie zanalizować, rozpatrując w kolejności dane kliniczne i dokumentację obrazową, co powinno doprowadzić do wyłonienia kilku jednostek chorobowych w celu różnicowania i ostateczne wytypowania najbardziej prawdopodobnej. Warto też ustalić, jakie najprostsze metody prowadzą do rozpoznania. Dopiero wówczas należy formułować odpowiedź.
Gorąco zapraszam do lektury i rozwiązywania zagadek, wierząc, że ich aspekt edukacyjny okaże się przydatny w Państwa praktyce lekarskiej.
Doc. dr hab. med. Andrzej Smereczyński
Kierownik Zakładu Diagnostyki Radiologicznej Szpitala MSW w Szczecinie