Zmiany ciążowe i przemiana doczesnowa szyjki macicy - kolposkopia

Wskazaniami do nieinwazyjnej, kolposkopowej oceny tarczy szyjki macicy u ciężarnych są::
• nieprawidłowe lub niejednoznaczne wyniki cytologiczne;
• widoczne makroskopowo przed ciążą lub pojawiające się w jej trakcie zmiany szyjkowe (erytroplakia, leukoplakia, brodawczakowaty lub polipowaty wzrost egzofityczny itd.);
• stwierdzenie metodami molekularnymi obecności onko-gennych typów wirusa HPV;
• objawy wskazujące na stan zapalny pochwy lub/i szyjki macicy;
• zgłaszane przez ciężarną plamienia kontaktowe i niewyjaśnione plamienia z dróg rodnych.
Z wyjątkiem obrazów ektopii endometrialnej wszystkie prezentowane w atlasie obrazy szyjki macicy uzyskano w trakcie badań kolposkopowych ciężarnych. Obok ektopii doczesnowych pokazano zmiany, które nie są związane z przemianą doczesnową podścieliska, lecz są charakterystyczne dla okresu ciąży.
Traktując określenia przemiany doczesnowej, ektopii doczesnowej oraz przekształcenia doczesnowego jako synonimy warto zaznaczyć, że przemianom ciążowym podlegają komórki podścieliskowe, co nie wiąże się z ich przemieszczeniem.
Prace J. Madeja i J.G. Madeja dokumentują zasadność rutynowych, kolposkopowych badań szyjki macicy u ciężarnych. Pogląd Nestora polskiej kolposkopii J. Madeja, iż w każdym przypadku, bez względu na to, czy szyjka macicy jest makroskopowo podejrzana, czy też niepodejrzana - określona jako bez zmian - należy wykonać badanie kol-poskopowe literalnie odnosi się do ciężarnych. W przypadku obrazów niejasnych, niesatysfakcjonujących a zwłaszcza wymagających wyjaśnienia stanów zapalnych A. Malarewicz wskazuje na celowość jednoczasowej oceny cytologicznej. Typowe obrazy przemiany doczesnowej szyjki macicy spotyka się w codziennej praktyce położniczej. Wcześniejsze rozpoczynanie współżycia i starszy wiek wielu ciężarnych wiążą się z większą wykrywalnością stanów przedrakowych i raków szyjki macicy u ciężarnych. Wykluczenie tych zmian wymaga obligatoryjnych badań kolposkopowych. W zdecydowanej większości przypadków pozwalają one rozpoznać u ciężarnych niepodejrzane ektopie gruczołowe z cechami przemiany doczesnowej oraz wykluczyć obecność aktywnego zapalenia w obrębie szyjki macicy. Kolposkopowe różnicowanie przemiany doczesnowej z inwazyjnymi nowotworami szyjki macicy wymaga znacznego doświadczenia i dlatego powinno mieć miejsce w ośrodkach referencyjnych, prowadzących pogłębioną diagnostykę i leczenie po rozpoznaniu raka szyjki macicy oraz posiadających wsparcie doświadczonych patomorfologów. Ewentualną biopsję celowaną poprzedzać powinno kolposkopowe wskazanie miejsca pobrania wycinków z tarczy części pochwowej szyjki macicy. Ma to tym większe znaczenie, że nie łyżeczkuje się wówczas kanału szyjki macicy a zabiegi diagno-styczno-lecznicze (konizacja chirurgiczna i LEEP/LLETZ) wiążą się ze znacznym ryzykiem krwawień oraz poronienia/porodu przedwczesnego.
Monografia J. Madeja p.t. Kolposkopia zawiera rozdział Przekształcenia doczesnowe w obrębie szyjki macicy, który stanowi pełną syntezę poruszanych tutaj zagadnień. Niżej zestawione obrazy kolposkopowe pokazują onkologicznie niepodejrzane zmiany szyjkowe. W ich opisie stosowano terminologię zaproponowaną przez J.G. Madeja w pracy Znaczenie kliniczne ektopii doczesnowej szyjki macicy w patologii wczesnej ciąży